Sponsorluk kavramı sanırım hayatımızın her alanında artık karşımıza çıkmakta. Spor, sanat, siyaset, bilimsel çalışmalar ve daha bir çok alanda sponsor kavramı ile karşılaşmaktayız. Peki nedir ve nasıl çıkmıştır sponsorluk.
Kelime anlamı ile sponsorluk;
Sponsorluk karşılıklı kazanç ilkesine dayanan ve karşı tarafa dokunabilen tek pazarlama aracıdır. Sponsor olunan, sponsor olan ve sponsorluktan etkilenen kesim olmak üzere 3 unsurun da bu anlaşmadan kazanç elde etmesi. Bugün milyarca dolar paranın döndüğü ayrı bir sektör konumunda sponsorluk kavramı. Bu kavram yapılan işe ya da organizasyona göre değişkenlikler mutlaka gösterecektir. Sonuç itibari ile aracının araç ve amacı birbiri ile buluşturduğu bu ilişkide her tarafın karşılıklı kazanç elde ettiği bir yapı. Ülkemizde 16 Haziran 2004 tarihi ile sponsorluk yasası çıkartılmıştır. Şu anda pastanın büyük dilimini spor ve futbol endüstrisi elinde tutmaktadır.
Peki tarihte bu kavram ilk ne zaman duyuldu ya da uygulamaya sokuldu. Bilinen ilk uygulamalar Roma dönemine kadar gitmekte. Romalılar için, sanat ve siyaset iç içe girmiş, birlikte hareket etmiştir. Roma sanatının ana hatlarını oluşturan, anıtlar insanların hizmetine ayrılmış olup binalar kamusal gereksinimleri karşılamaktadır. Cumhuriyet ve imparatorluk dönemlerinde, yöneticilerde sanatın, en büyük propaganda aracı olduğunun bilincinde idiler. İmparatorlar, heykeller ve anıtlar ile görkemli binalar yapmışlar, eskilerini ise onarmışlardı. Bu işler için hemen her dönemde sponsorluk her zaman yaygın bir eylem olmuş, bir yazıtla, sponsorun anılması, her zaman uygulanmıştır.
Roma’da aristokrat sınıfına mensup kişilerin gladyatörleri destekledikleri ya da onlara sahip oldukları bilinmektedir. M.Ö. 264 yılında Junius Brutus Pera’nın oğulları, babalarının cenaze törenleri için 6 gladyatörü dövüştürmüştür. Bu sayı zamanla binleri bulacaktı. Köle olarak dövüştürülenler ya da şan ve para için dövüşenler. Önceleri şahısların kişisel zevkleri için destekledikleri bu oyunlar MÖ 1 yy da devletin ve senatonun güç oyunları haline geldi. Binlerce gladyatör ve hayvan bu oyunlarda öldürüldü. Halkı elinde tutmanın yolu bu dövüşlerdi. İster şahıs ister imparator olsun destekledikleri gladyatörler ile toplumu ellerinde tutabiliyorlardı. Hatta çıkarılan bir kanun ile şahısların düzenledikleri oyunlarda bir seferde en fazla 120 gladyatörü oyunlarda oynatabileceği belirtiliyordu. Bunun sebebi ise bu güç oyunlarında imparatorun önüne geçmemek ve tanrısallaştırılmış olan imparatoru küçük düşürmemekti.
Aynı şekilde sanatçıları koruyan onlara finansal destek olan kişilerde vardı. Bu şekilde sanatçıları destekleyerek bulundukları toplumda daha üst kademelere gelebiliyordu insanlar. Sanatı sanatçıyı koruyan kişilere “mesen” denilmiştir. Mesenlik ünvanının isim babası ise Roma imparatoru Augustus’un yakın dostu ve danışmanı olan Gaius Elini us Maecenas’ın isminden gelmektedir. Antik Yunan’da benzer çalışmalar yapılırdı. Sanatçı ve sporcuyu korumak sosyal statünün yükselmesini sağlamanın yollarından biriydi ama Roma sponsorluk kavramının geniş anlamda çıkış noktasıdır diyebiliriz.
Anıtsal yapı örneklerinde sponsorluk kavramını ise ülkemizde Myra antik tiyatrosunu gösterebiliriz. Demre’de bulunan Myra antik kenti içinde bulunan tiyatro depremde zarar görünce Oinoandalı Licinius Langus 10.000 dinar vererek tiyatro ve portikoyu yaptırmıştır.
Aydın Geyve ilçesinde bulunan Afrodisias antik kentinde ise tiyatroyu azatlı bir köle olan Zoilos yaptırmıştır.
Tiyatronun bazı kısımları Zoilos tarafından Aphrodite ve Aphrodisias’ın vatandaşlarına hediye olarak vermiştir. Tiyatronun ilk yapıldığı yıl olan 1. yy. sahne binasının üzerindeki ithaf yazısında belirtilmiştir. Zoilosu’un azatlı bir köle olmasını ise Proskenion’daki yazıtta anlarız. Burada Zoilos, “Kutsal Julius’un oğlunun (Octavianus’un) serbest bıraktığı adam” olarak tanımlanır.
Bu örneklere bakıldığında sanatçı, sporcu ya da anıtsal bir yapının sponsorluğunun aslında kökeni Roma’dır diyebilmek mümkün. Yüzyıllar boyu bu ve bunun farklı versiyonu ticari sponsorluklar r dünyanın her tarafında uygulandı ve günümüze gelindi. Bugün milyarlarca dolarlık sponsorluk anlaşmalarının aslında antik Yunan ya da Roma döneminden geldiğini bilmek aslında geçmişin bizleri nasıl yönlendirdiğinin en büyük göstergesi sanırım.
Comments